Kiến trúc Lăng_Vạn_Vạn

So với lăng tẩm các hoàng hậu triều Nguyễn, kể cả Tư Minh lăng của bà Thánh Cung, rõ ràng Tư Thông lăng, tức lăng Vạn Vạn, của bà Tiên Cung đạt quy mô bề thế hơn hẳn. Riêng nghệ thuật kiến trúc cùng kỹ thuật xây dựng lăng này, Phan Thuận An đánh giá:

"Nếu các công trình kiến trúc thời Khải Định với loại vật liệu xây dựng mới là xi măng cốt thép và với hình thức trang trí công phu, tinh xảo, phong phú (đến độ dày đặc, rườm rà) đã để lại trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam nói chung và triều Nguyễn nói riêng, thì lăng Vạn Vạn cũng là một trong những di tích tiêu biểu và cụ thể thuộc giai đoạn lịch sử đó"[2]

Đây là một công trình lăng mộ có quy cách và giá trị nghệ thuật. Diện tích đất xây lăng rộng khoảng 6 ha, chung quanh có xây nhiều trụ cấm làm ranh giới. Ở đây có đủ các yếu tố tiền án (Bình phong), hậu chẩm (núi Ngự Bình tượng trưng), Minh đường (hồ nước và con hói chảy qua trước mặt), tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ. Hình thành cuối triều Nguyễn, vật liệu dùng để xây lăng chủ yếu là gạch, đá, sắt và bêtông - cốt thép, sự bố trí các công trình kiến trúc và nhất là các biểu tượng mang phong cách truyền thống của phương Đông nói chung và triều Nguyễn nói riêng. Hai trụ biểu cao vời vợi và bức bình phong hình cuốn thư ở mặt tiền của lăng là những biểu tượng thường thấy ở các lăng tẩm ở Huế. Sau khi vượt qua hồ Lục Thủy (vì nước có màu xanh quanh năm), chúng ta phải đi thêm 3 tầng sân liên tiếp mới đến “Bửu thành” bao bọc xung quanh Huyền Cung là nơi đặt thi hài của bà. Chung quanh các sân đều có xây lan can trang trí hoa văn hình chữ "vạn". Huyền cung hình chữ nhật rộng cỡ 400m2 được bao bọc bằng hai lớp thành hình chữ nhật cao 4.5m và 3m. Vòng thành ngoài chỉ trổ một cửa duy nhất ở mặt tiền, gọi là “Bửu Thành Môn”, bên trên thành cửa là hai vòm cửa, bờ nóc và bờ quyết đều trang trí hình chim phụng hoàng, tượng trưng cho nữ giới. Ở chính giữa là ngôi mộ hình chữ nhật bằng đá - bê tông, được cấu tạo như một ngôi nhà nho nhỏ. Bốn mái nhà như được trông thấy như lợp ngói âm dương nhưng thật ra họ đã tạo hình ngói trên những phiến đá lớn. Bốn mặt trước sau trái phải cũng là các đề tài trang trí chạm nổi những con phụng hoàng đang bay trên mây, miệng ngậm dây đeo bộ cổ đồ thư. Còn ở tám trụ tại bốn góc đều trang trí các đề tài liễu mã, tiêu tượng, tùng lộc, mai điểu... Ở trước mặt của ngôi mộ là một hương án chân quỳ, cao 90cm, rộng 110cm, dài 214cm, hình khối chữ nhật, được lắp ghép bằng ba phiến đá. Khối đá được chạm trổ thành một cái bàn, các mặt chung quanh thể hiện đề tài trang trí rất phong phú. Phía trước và phía sau thạch thất đều có bình phong trang trí rất nhiều đề tài cổ điển với những đường nét hết sức tinh xảo.[3]

Nhìn chung lăng Vạn Vạn là một công trình kiến trúc giàu chất nghệ thuật, di tích kiến trúc nghệ thuật này còn khá nguyên vẹn với các giá trị văn hoá lịch sử và tham quan du lịch.  Kiến trúc lăng Vạn Vạn đã trở thành một quỹ di sản kiến trúc mang ý nghĩa lịch sử, kết hợp hài hòa với các thành phần kiến trúc và cảnh quan đô thị truyền thống.[3]